Franz Liszt ve Tarihin İlk Müzik Histerisi

1841 yılında Berlin’de herkesi şoke eden bir olay yaşandı. İnsanlar, klasik müzik bestecisi Franz Liszt’in konserlerinde adeta kendini kaybetmeye başlamıştı. 21. yüzyılda sanatçılara gösterilen hayranlık tepkilerine benzer bir durumdu olsa da müzikal histerinin henüz bilinmediği bir çağda korkutucu denilebilecek bir boyuttaydı.

1839’da Liszt, sekiz yıl sürecek Avrupa turnesine çıktı ve çılgınlık kendini göstermeye başladı. Hayranların gösterdiği aşırı tepkiye “Lisztomania” deniliyor. Bu, insanların onun piyano çalmasına verdikleri tepkiyi tanımlamak için kullanılıyordu. 1987 tarihli bir biyografide belirtildiğine göre, Liszt’in müziği bir odanın havasını “ruhani” seviyeye çıkarabiliyordu.

Liszt’in konserlerine gelen insanlar, gösteriden sonra onu kuşatıyordu. Biyografiye göre, kadınlar boyunlarına onun portresinin bulunduğu madalyonlar takıyor, saçından bir tutam koparmaya ya da kırılmış piyano telinden mücevher yapmaya çalışıyordu. Rivayetlere göre, bir kadın bir keresinde Liszt’in attığı puro izmaritini yerden almış, üzerine onun baş harflerini kazıtmış ve kolyesine takmıştı.

Kısacası, Lisztomania tam bir tarikat benzeri bir hayran kitlesi haline geldi. Eğer o dönemin insanlarının sosyal medya hesapları olsaydı, Franz Liszt’in portresini profil fotoğrafı yaparlar, boş vakitlerinde Beethoven hayranlarıyla kavga ederlerdi.

LİSZTOMANİA’NIN 21. YÜZYILA YANSIMASI

Lisztomania kavramı bu dönemde başlayarak bugünlere kadar gelmiş durumda. Bugün K-pop hayranları, Koreli müzik gruplarına öyle bir bağlılık gösteriyor ki, kendi dönemlerinin Liszt’in hayranları onları görse muhtemelen koşarak kaçmak isterlerdi. Benzer şekilde, Taylor Swift hayranları da bu tanıma en çok uyan gruplardan biri olabilir.

Dünyanın en popüler pop yıldızı olarak kabul edilen Taylor Swift’in hayranları, klasik Lisztomania belirtileri gösteriyor. Franz Liszt’i gören insanlar bayılıyordu. 1844’te Paris’te bu olaya tanık olan yazar Heinrich Heine, “Lisztomania” teriminin doğmasını sağladaı ve “Eşi benzeri görülmemiş, tam bir delilik hali” ifadelerini kullandı.

TIBBİ AÇIDAN ENDİŞE VERİCİ BİR HAL

Swifties’lerden önce ise Beatles hayranlığı, yani “Beatlemania” vardı. Aslında, Lisztomania Beatlemania’ya, o da Swiftie-mania’ya ilham verdi. Ancak 19. yüzyılda durum biraz daha farklıydı. 1960’larda Beatlemania, Beatles’a gösterilen duygusal coşkunun tanımıydı. Oysa Lisztomania, o dönemde tıbbi açıdan endişe verici bir “hastalık” olarak görülüyordu.

Bugün, aşırı hevesli hayranlar biraz tuhaf veya abartılı bulunsa da genellikle sadece “tutkulu” olarak nitelendiriliyor. Ancak Franz Liszt’e gösterilen tepkiler o dönemde bulaşıcı bir hastalık gibi düşünülmüştü. “Mania” kelimesinin kullanımı da bu yüzden dönemin anlayışını gösteriyordu.

Modern dönemlere geldiğimizde de durumun pek değişmediğini gözlemliyoruz. Biçim değiştirse de Lisztomania hala aramızda. Konser salonlarının gölgelerinde dolaşarak, yeni bir hayranı deliliğin eşiğine getireceği o anı bekliyor.