Kültürden Algoritmaya: Müzik Zevki Nasıl Şekilleniyor?

Müzik insanın kendini ifade edilme yollarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Bazıları için insanın içinden taşan duyguların tercümanı konumunda yer alırken, bazıları müziği sosyalleşme aracı olarak kullanır. Evrensel olmasına rağmen çoğu zaman herkeste farklı duyguların canlanmasına neden olan müziği anlayış biçimimiz kesinlikle çok farklı. Bu farklılık ise “müzik zevki” dediğimiz kavramın gündeme gelmesine neden oluyor.

Peki, müzik zevki nedir, Nasıl şekillenir? Ve günümüzde TikTok gibi dijital platformlar, zevklerimizi ve seçimlerimizi nasıl değiştiriyor? İşte konuya ilişkin bilmeniz gereken tüm detaylar…

MÜZİK ZEVKİ NEDİR?

Müzik zevki; bireylerin hoşlandığı ve tercih ettiği müzik türleri, sanatçılar, melodiler veya şarkı sözleri ile şekillenen kişisel bir bakış açısıdır demek pek yanlış olmayacaktır. Genellikle müzik zevklerimiz duygusal beğenilerden ibaret olmaz. Aynı zamanda duygusal deneyimler, sosyal çevre, kültürel kodlar ve psikolojik yapıdan da beslenir.

Yani bir kişinin arabesk türünde eserleri dinlemeyi tercih etmesi sadece seslere verdiği tepkiden kaynaklamaz. Kişinin büyüdüğü ortam, yaşadığı duyguların yoğunluğundan ve hayatı deneyimleme biçimiyle de doğru olantılıdır.

MÜZİK ZEVKİ NASIL OLUŞUR?

Müzik zevkinin oluşması çok katmanlı bir serüvendir. En temelde, çocukluk döneminde maruz kalınan müzikler kişiyi etkilemeye başlar. Ailede sıkça dinlenen türler, bir nevi duyusal alışkanlığın oluşmasını sağlar.

Ardından ergenlik döneminde arkadaş grupları, bireyin müzik tercihlerinde değişimlere neden olur. Ergenlik dönemlerinde başlayan kimlik arayışı sosyal aidiyetle bütünleşir.

Kültürel yapı da zevkin yönünü belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Örneğin Anadolu'nun doğusunda büyüyen biri, bağlama ezgilerine, Batı’da büyüyen birinden çok daha güçlü duygusal tepkiler verebilir.

Müzik zevkini belirleyen psikolojik faktörler ise bireyin müzikten ne beklentilerini belirler. Her insan bazen rahatlatıcı melodilere yönelirken, bazen yüksek tempolu ve enerjik ritimlerle kendini kaybetmeyi seçer.

TİKTOK VE MÜZİK ZEVKİNE ETKİSİ

Son yıllarda müzik zevkimizin evriminde dijital platformların büyük rol oynadığı yadsınamaz bir gerçek. Özellikle TikTok, bu dönüşümün merkezi konumunda. Platformun temel özelliklerinden biri, müziği kısa video içeriklerle bütünleştirmesi. Bu durum, şarkıların yalnızca belirli bölümlerinin popülerleşmesine ve hatta sadece o kısmının dinlenmesine yol açıyor. Nakarat bölümü viral olan bir şarkı, diğer bölümleri pek dinlenmeden listelerde üst sıralara çıkabiliyor. Bu durumun yaygınlaşması insanın müziği anlama biçimini de etkimeye başladı.

Şarkıların sadece belli bir bölümünün popüler hale gelmesi ve dinlenmesi, söz konusu eserlerin geri kalan kısmının önemsizleşmesine neden oluyor. Uzun vadede bu durum yeni çıkacak şarkıların da sadece nakarat kısmına odaklanarak yaratılmasına neden olabilir. Müzik kalitesinin “sadece popüler” olana indirgenmesine kapı aralayabilir.

Öte yandan TikTok’ta bir şarkının sevilmesinin nedeni, çoğu zaman müzikal değil, videoyla kurulan görsel ya da duygusal bağ oluyor. Bu da “beğenmek” ile “alışmak” arasındaki çizgiyi bulanıklaştıran etmenlerden biri. Birçok kullanıcı, sürekli maruz kaldığı için bir şarkıyı sevdiğini zannediyor. Bu durum, müzik zevkimizin gerçekten bize mi ait olduğu yoksa algoritmalar tarafından mı şekillendirildiği sorusunu akla getiriyor.

YENİ ZEVK ALGILARIMIZ: KALICI OLAN MI, ANLIK OLAN MI?

TikTok’un getirdiği dönüşümle birlikte müzik tüketimi daha kısa, hızlı ve yüzeysel bir hal aldı. Artık albümler değil, “tekli” şarkılar konuşuluyor. Bir şarkı haftalar içinde listelerin başına çıkıp, aynı hızla ortadan kaybolabiliyor.

Bu hızlı tüketim döngüsü, kalıcılığı yüksek ölçüde zorlaştırıyor. Ancak bu durumun olumlu yanları da yok değil. Örneğin farklı coğrafyalardan, kültürel olarak uzak türlerin görünür olması kolaylaştı. TikTok sayesinde birçok bağımsız sanatçı küresel çapta dinleyiciye ulaşabiliyor.

Yine de temel bir soru akıllarda kalıyor: Zevklerimiz bize mi ait, yoksa sosyal medyanın yönlendirmesi mi?

DİJİTAL AKIŞLARLA DEĞİŞİM

Müzik zevki; bireyin iç dünyasıyla, sosyal çevresiyle ve kültürel kimliğiyle sıkı sıkıya bağlı bir yapı çekirdeğini oluşturur. Ancak bu çekirdek, artık yalnızca kişisel deneyimlerle değil, dijital akışlarla da sürekli olarak değişim içerisinde.

TikTok gibi platformlar sayesinde müzik keşfetmek kolaylaşırken, bir yandan da hızlı tüketim kültürü özgün beğenilerin yerini popüler olanla sınırlandırabiliyor. Bu bağlamda, müzik dinlerken gerçekten neyi sevdiğimizi ve neden sevdiğimizi sorgulamak her zamankinden daha önemli hâle geliyor.